Στον
απόηχο των εξεγέρσεων του περασμένου
έτους στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση
Ανατολή, μεταξύ των αμέτρητων αιτούντων
άσυλο, προσφύγων και μεταναστών που
προσπάθησαν να προσεγγίσουν την Ευρώπη,
περισσότεροι από 1.500 έχασαν τη ζωή τους
στη Μεσόγειο. Το περιστατικό ενός πλοίου
στο οποίο επέβαιναν 72 άτομα, μεταξύ των
οποίων και δύο μωρά, διερευνήθηκε από
την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του
Συμβουλίου της Ευρώπης. Το πλοίο απέπλευσε
από τη Λιβύη με προορισμό την Ιταλία
τον Μάρτιο του περασμένου έτους και
έπλεε στη Μεσόγειο επί δύο εβδομάδες.
Οι άντρες, οι γυναίκες και τα παιδιά που
επέβαιναν στο πλοίο προέρχονταν από
την Ερυθραία, την Αιθιοπία, τη Γκάνα, τη
Νιγηρία και το Σουδάν. Κάποια στιγμή,
ένα στρατιωτικό ελικόπτερο τους
προμήθευσε νερό και μπισκότα, αλλά δεν
επέστρεψε ξανά. Στην πραγματικότητα,
κανένας δεν επέστρεψε. Ένας ένας, οι
άνθρωποι άρχισαν να πεθαίνουν. Μόνο
εννέα εξ αυτών επιβίωσαν από αυτό το
εφιαλτικό ταξίδι. Μέχρι στιγμής, και
παρά την διερεύνηση της υπόθεσης από
το Συμβούλιο της Ευρώπης, κανείς δεν
έχει λογοδοτήσει για την απώλεια αυτών
των 63 ζωών.
Οι
επιζώντες έχουν μοιραστεί την εφιαλτική
τους εμπειρία με τον κόσμο. Όμως, ακόμη
περισσότεροι άνθρωποι έχουν χάσει τη
ζωή τους λίγο έξω από τις πύλες της
Ευρώπης. Μόνο μερικά πτώματα ξεβράστηκαν
στη στεριά και επιστράφηκαν στις
οικογένειές τους.
Η
Μεσόγειος περιπολείται συνεχώς
προκειμένου να συλληφθούν όσοι προσπαθούν
να τη διασχίσουν. Σε αυτή τη διαδικασία,
πολλοί άνθρωποι έχουν διασωθεί από
σκάφη ακατάλληλα να πλέουν, κυβερνώμενα
από αδίστακτους λαθρέμπορους, οι οποίοι
απερίσκεπτα τα υπερφορτώνουν με άτομα,
ξεπερνώντας κατά πολύ τη μέγιστη
χωρητικότητα του πλοίου. Αλλά πρέπει
να γίνουν περισσότερα. Η αντίδραση της
Ευρώπης στον εκτοπισμό πληθυσμών, ως
αποτέλεσμα των ταραχών στη Βόρεια Αφρική
και τη Μέση Ανατολή, ήταν ανεπαρκής ως
προς την προστασία των ζωών των ανθρώπων
που επιχειρούν αυτό τον επικίνδυνο
διάπλου. Απεναντίας, προώθησε μέτρα
επιβολής για την πρόληψη άφιξης των
πληθυσμών στις ακτές της. Αυτή η αντίδραση
της Ευρώπης δε δικαιολογείται από τους
αριθμούς των μεταναστών και αιτούντων
άσυλο που κατέφθαναν, οι οποίοι ήταν
διαχειρίσιμου μεγέθους, ιδίως σε σύγκριση
με τις εκατοντάδες χιλιάδες που πέρασαν
από τη Λιβύη στην Αίγυπτο και άλλες
γειτονικές χώρες. Η ΕΕ και τα κράτη-μέλη
φαίνεται να έχουν εμμονή με τη διατήρηση
των ανθρώπων αυτών εκτός ευρωπαϊκών
συνόρων. Αλλά τι γίνεται με τα θύματα;
Αποτελούν «παράπλευρη απώλεια» σε αυτό
τον «αγώνα» ενάντια στην παράνομη
μετανάστευση;
Τα
διάφορα μέτρα που έχουν ληφθεί για τον
έλεγχο της μετανάστευσης δεν συνάδουν
πάντα με τα πρότυπα προστασίας των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι διακηρυγμένες
αξίες της Ευρώπης για ισότητα και
ανθρώπινα δικαιώματα από ό,τι φαίνεται
δεν ισχύουν για τους ανθρώπους σε κίνηση.
Η Ευρώπη ηθελημένα συνάπτει συμφωνίες
ελέγχου της μετανάστευσης με χώρες όπως
η Λιβύη, που έχουν διαβόητη φήμη στον
τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην
ουσία ‘εκτός θέας, εκτός προσοχής’, οι
μετανάστες εγκαταλείπονται σε αυτές
τις χώρες, οι οποίες ενεργούν ως
υποκατάστατο αστυνομικής δύναμης για
την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι μετανάστες εκεί
υπομένουν όλων των ειδών τις παραβιάσεις
ανθρωπίνων δικαιωμάτων: διακρίσεις,
αυθαίρετη κράτηση υπό άθλιες συνθήκες,
ξυλοδαρμούς και, ορισμένες φορές,
βασανιστήρια. Κάποιοι αναγκάζονται να
επιστρέψουν στην πατρίδα τους καθώς
δεν έχουν πρόσβαση σε διαδικασίες
ασύλου. Και η Ευρώπη απλώς στρέφει το
βλέμμα προς άλλη κατεύθυνση.
Σήμερα,
τα σύνορα παραμένουν μία από τις λίγες
περιοχές όπου οι χώρες λειτουργούν με
λίγο ή και καθόλου έλεγχο. Αλλά μία
πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού
Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
αποτελεί νέο ορόσημο. Το Δικαστήριο
απεφάνθη ότι η Ιταλία παραβίασε τα
ανθρώπινα δικαιώματα 24 ερυθραίων και
σομαλών υπηκόων, παρακολουθώντας τους
στην ανοικτή θάλασσα και αναγκάζοντάς
τους να επιστρέψουν στη Λιβύη, όπου
κινδύνευαν από σοβαρές παραβιάσεις των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους και από
εξαναγκαστική επιστροφή στην πατρίδα
τους. Η έρευνα του Συμβουλίου της Ευρώπης
για τους θανάτους στη θάλασσα υπογραμμίζει
τη σημασία ενός τέτοιου διεξοδικού
ελέγχου.
Οι
υψηλοί φράκτες και τα «ασφαλή» σύνορα
δεν θα εμποδίσουν τους ανθρώπους να
έρχονται. Η ανθρώπινη φύση τους, είναι
εκείνη που τους ωθεί να διαφύγουν από
τα βασανιστήρια, τις διακρίσεις, τον
πόλεμο και τη φτώχεια. Η Ευρώπη πρέπει
να αποδεχθεί την πραγματικότητα ενός
κόσμου όπου η μετανάστευση αποτελεί
χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ζωής.
Είναι πια καιρός οι «ευρωπαϊκές αξίες»
να εφαρμοστούν και σε μετανάστες,
αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες, τόσο
εντός, όσο και εκτός συνόρων της Ευρώπης
29
Μαρτίου 2012
