Πηγή: Kaamil Ahmed & Lorenzo Tondo – the Guardian
Μετάφραση/Επιμέλεια: Ανδρέας Κοσιάρης
Από στρατιωτικού επιπέδου drones μέχρι συστήματα αισθητήρων και πειραματική τεχνολογία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της έχουν ξοδέψει εκατοντάδες εκατομμύρια Ευρώ την τελευταία δεκαετία σε τεχνολογίες που εντοπίζουν και κρατούν μακριά τους πρόσφυγες στα σύνορά της.
Τα σύνορα της Πολωνίας με τη Λευκορωσία είναι η πιο πρόσφατη πρώτη γραμμή για αυτήν την τεχνολογία, με τη χώρα να εγκρίνει τον προηγούμενο μήνα ένα τείχος 350 εκατ. Ευρώ με ανεπτυγμένες κάμερες και ανιχνευτές κίνησης.
Ο Guardian χαρτογράφησε τα αποτελέσματα της επένδυσης της ΕΕ: ένα ψηφιακό τείχος στην άγρια θάλασσα, σύνορα σε δάση και βουνά, και μια τεχνολογική «παιδική χαρά» για εταιρείες που προσπαθούν να βρουν νέες χρήσεις για τα στρατιωτικά και τεχνολογικά προϊόντα τους.
Η ΕΕ είναι στο επίκεντρο της προώθησης της χρήσης τεχνολογίας στα σύνορά της, είτε αυτή έχει αγοραστεί από τη συνοριακή της δύναμη, τη Frontex, είτε έχει χρηματοδοτηθεί για τα κράτη-μέλη μέσω ευρωπαϊκών κονδυλίων, όπως το ταμείο εσωτερικής ασφάλειας ή το Horizon 2020, ένα πρότζεκτ για την ανάπτυξη καινοτομίας.
Το 2018, η EE προέβλεψε πως η Ευρωπαϊκή αγορά ασφαλείας θα αναπτυσσόταν φτάνοντας τα 128 δισ. Ευρώ μέχρι το 2020. Οι δικαιούχοι αυτής της ανάπτυξης είναι οι οπλικές και τεχνολογικές εταιρείες που φλέρταραν έντονα την ΕΕ, προκαλώντας ανησυχίες σε ακτιβιστές και Ευρωβουλευτές.
«Ουσιαστικά, τίποτα από αυτά δεν σταματά τους ανθρώπους από το να περνούν [ΣτΜ: τα σύνορα]· το να έχεις drones ή ελικόπτερα δεν σταματά τους ανθρώπους από το να περνούν, απλά τους βλέπεις να παίρνουν πιο επικίνδυνους δρόμους», λέει ο Τζακ Σάποχ, πρώην μέλος του Border Violence Monitoring Network. «Αυτή είναι μια πολύ παλιά ιστορία, όσο αυξάνεται η ασφάλεια σε ένα τμήμα των συνόρων, η κινητικότητα συνεχίζεται σε ένα άλλο τμήμα».
Η Πέτρα Μόλναρ, που διευθύνει το παρατηρητήριο μετανάστευσης και τεχνολογίας στο Refugee Law Lab, λέει πως η εξάρτηση της ΕΕ από αυτές τις εταιρείες για να αναπτύξουν «τρελές ιδέες» σε τεχνολογία προς χρήση στα σύνορά της είναι ανάρμοστη.
«Βασίζονται στον ιδιωτικό τομέα για να δημιουργήσει αυτά τα παιχνίδια για λογαριασμό τους. Αλλά υπάρχει πολύ λίγος έλεγχος», λέει. «Για εμένα, το αληθινά λυπηρό είναι πως είναι σχεδόν τελειωμένη υπόθεση, όλα αυτά τα χρήματα να ξοδεύονται για στρατόπεδα, εγκλεισμούς, παρακολούθηση, drones».
Αεροπορική παρακολούθηση
Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που επιχειρούν να μπουν στην ΕΕ από τη στεριά ή τη θάλασσα, παρακολουθούνται από αέρος. Συνοριοφύλακες χρησιμοποιούν drones και ελικόπτερα στα Βαλκάνια, ενώ η Ελλάδα έχει αερόπλοια στα σύνορά της με την Τουρκία. Το πιο ακριβό εργαλείο είναι το μακράς πτήσης drone «Heron» που λειτουργεί στη Μεσόγειο.
Η Frontex σύναψε συμβόλαιο αξίας 100 εκατ. Ευρώ πέρσι για τα drones Heron και Hermes, που φτιάχνονται από δύο ισραηλινές εταιρείες — αμφότερα έχουν χρησιμοποιηθεί από τον Ισραηλινό στρατό στη Λωρίδα της Γάζας. Τα drones έχουν δυνατότητα πτήσης για πάνω από 30 ώρες σε ύψος 10.000 μέτρων και στέλνουν εικόνες σε σχεδόν πραγματικό χρόνο στα κεντρικά της Frontex στη Βαρσοβία.
Οι αποστολές ξεκινούν συνήθως από τη Μάλτα και επικεντρώνονται στη ζώνη έρευνας και διάσωσης της Λιβύης — όπου η Λιβυκή ακτοφυλακή εφαρμόζει τα λεγόμενα «pull back» όταν ενημερώνεται από τις δυνάμεις της ΕΕ για βάρκες που επιχειρούν να περάσουν τη Μεσόγειο.
Η Γερμανίδα ευρωβουλέυτρια Εζλέμ Ντεμιρέλ κάνει εκστρατεία κατά της χρήσης drones από την ΕΕ και των δεσμών της με τις εταιρείες όπλων — η μετανάστευση, λέει, έχει μετατραπεί σε ζήτημα ασφαλείας.
«Οι βιομηχανίες όπλων λένε: “Αυτό είναι ένα πρόβλημα ασφαλείας, οπότε αγοράστε τα όπλα μου, αγοράστε τα drones μου, αγοράστε τα συστήματα παρακολούθησης που προσφέρω”», λέει η Ντεμιρέλ.
«Η ΕΕ μιλά συνέχεια για αξίες όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, [το να μιλάς] ενάντια στις παραβιάσεις αλλά (…) εβδομάδα με την εβδομάδα βλέπουμε περισσότερους ανθρώπους να πεθαίνουν και πρέπει να αναρωτηθούμε αν η ΕΕ παραβιάζει τις αξίες της», λέει.
Αισθητήρες και κάμερες
Τα ιπτάμενα μέσα της ΕΕ συνοδεύονται στο έδαφος από αισθητήρες και ειδικές κάμερες που χρησιμοποιούν οι συνοριακές αρχές σε όλη την Ευρώπη για να εντοπίσουν κινητικότητα και να βρουν ανθρώπους που κρύβονται. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται κινούμενα ραντάρ και θερμικές κάμερες τοποθετημένες σε οχήματα, όπως και ανιχνευτές καρδιακών παλμών και οθόνες CO2 που χρησιμοποιούνται για να ανιχνεύσουν ίχνη ανθρώπων που κρύβονται σε οχήματα.
Η Ελλάδα χρησιμοποιεί θερμικές κάμερες και αισθητήρες στα χερσαία σύνορά της με την Τουρκία, παρακολουθώντας τις εικόνες από κέντρα επιχειρήσεων όπως αυτό στη Νέα Βύσσα, κοντά στο σημείο όπου συναντώνται τα σύνορα Ελλάδας, Τουρκίας και Βουλγαρίας. Στην ίδια περιοχή, τον Ιούνιο, η Ελλάδα ανέπτυξε ένα ηχητικό κανόνι τοποθετημένο σε όχημα, το οποίο εκτοξεύει «εκκωφαντικές» εκρήξεις ήχου που φτάνουν τα 162 ντεσιμπέλ για να αναγκάσει τους ανθρώπους να γυρίσουν πίσω.
Η Πολωνία ελπίζει να μιμηθεί την Ελλάδα στην αντιμετώπιση της κρίσης στα σύνορά της με τη Λευκορωσία. Τον Οκτώβριο, το κοινοβούλιό της ενέκρινε τείχος αξίας 350 εκατ. Ευρώ που θα εκτείνεται στα μισά αυτών των συνόρων και θα φτάνει σε ύψος τα 5,5 μέτρα, εξοπλισμένο με ανιχνευτές κίνησης και θερμικές κάμερες.
 |
| Δωμάτιο ελέγχου με 11 οθόνες και 30 κάμερες για την παρακολούθηση στον ποταμό Έβρο στη Νέα Βύσσα, Ελλάδα. Φωτογραφία: Μπάιρον Σμιθ/Getty Images |
Κέντρα παρακολούθησης
Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα άνοιξε ένα νέο κέντρο παρακολούθησης στη Σάμο, που έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει εικόνες από τα 35 στρατόπεδα προσφύγων της χώρας μέσω ενός τείχους οθονών. Η Ελλάδα λέει πως το «έξυπνο» λογισμικό βοηθά στην ειδοποίηση των στρατοπέδων για έκτακτες ανάγκες.
Τεχνητή νοημοσύνη
Η ΕΕ ξόδεψε 4,5 εκατ. Ευρώ στην τριετή δοκιμή ανιχνευτών ψεύδους που τροφοδοτούνται από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης στην Ελλάδα, την Ουγγαρία και τη Λετονία. Ένα μηχάνημα σαρώνει τις εκφράσεις προσώπου προσφύγων και μεταναστών καθώς αυτοί απαντούν σε ερωτήματα που τους θέτει, αποφασίζει αν λένε ψέματα και προωθεί τις πληροφορίες σε έναν συνοριοφύλακα.
Η τελευταία δοκιμή τελείωσε στα τέλη του 2019 και χαιρετίστηκε ως επιτυχημένη από την ΕΕ, όμως ακαδημαϊκοί την έχουν αποκαλέσει «ψευδοεπιστήμη», ισχυριζόμενοι πως οι «μικρο-εκφράσεις» που το λογισμικό αναλύει δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κρίνουν με αξιοπιστία αν κάποιος ψεύδεται. Το λογισμικό είναι αντικείμενο δικαστικής υπόθεσης την οποία κατέθεσε ο ευρωβουλευτής Πάτρικ Μπρέγιερ στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λουξεμβούργο, ισχυριζόμενος ότι πρέπει να υπάρχει μεγαλύτερος δημόσιος έλεγχος σε τέτοιου είδους τεχνολογία. Η απόφαση αναμένεται στις 15 Δεκεμβρίου.
7/12/2021
