ARTE TV
Thousands of migrants risk their lives by crossing the Evros River, the natural border between Greece and Turkey and many drown or die of hypothermia in the attempt. When bodies wash up on the riverbanks, identifying them is difficult: Forensic scientist Pavlos Pavlidis tries to find out these people’s names so that their families can be informed.
7/2/2023
https://www.arte.tv/en/videos/104430-012-A/re-the-nameless-dead/
.png)
Στον Έβρο, μία από τις σημαντικότερες διαδρομές μεταναστών και προσφύγων προς την Ευρώπη, υλοποιείται τα τελευταία χρόνια ένα tech πείραμα, εν πολλοίς απόρρητο. Εκτός από την κατασκευή του φράχτη, δαπανώνται εκατομμύρια ευρώ ελληνικών και ευρωπαϊκών χρημάτων για τη λειτουργία προηγμένων καμερών, ραντάρ, αισθητήρων και drones.
Στους σιωπηλούς μήνες της πανδημίας δοκιμάστηκαν στον Έβρο αμφιλεγόμενα συστήματα, όπως ένα κανόνι ήχου ή ανιχνευτές ψεύδους με τεχνητή νοημοσύνη.
Γιατί το πείραμα στα ελληνοτουρκικά σύνορα εγείρει ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων κι επιπλέον γιατί αμφισβητείται στην πράξη η αποτελεσματικότητά όλων αυτών των φουτουριστικών συστημάτων;
As early as the years 2014 to 2016, when over one million people fleeing from countries plagued by armed conflict and political crises—such as Syria, Afghanistan, and Iraq—began to arrive in Greece via Turkey, Greek authorities have been implicated in numerous illegal and violent pushbacks against migrants and asylum seekers. The past two years, however, have seen a sharp escalation in Greece’s continued violations of European and international law in terms of illegally assaulting and pushing back forced migrants, with the full acquiescence of the EU and even the complicity of the European Border and Coast Guard Agency, Frontex.
At the end of September, the Turkish Coast Guard announced that it rescued 255 forced migrants who were on precarious boats in Turkish territorial waters after being pushed back by Greek authorities. In four different operations, 109 migrants off Bodrum and Datça districts, 45 off Balıkesir Province and 54 off the coast of its Ayvacık district, and 47 off Kuşadasi district were safely brought to dry land and accompanied to provincial migration offices, according to Turkish authorities.
To reduce the number of arrivals in Greece, the EU entered into an agreement with Turkey in 2016 which to many represented a political declaration passed off as a press release by the European Council. The agreement stipulated that Turkey would commit to stopping arrivals to Greece and to accept back forced migrants. In turn, the EU pledged to donate six billion euros, resettle up to 72,000 Syrian refugees, and offer Turkey other benefits, such as visa liberalisation.
Before being pushed back, individuals are robbed of their money, electronic devices, and clothes, as well as systematically subjected to torture and other types of mistreatment
In February 2020, Turkey’s president said that funds transferred to Turkey from the EU to support refugees were arriving too slowly, and accused the EU of failing to meet its promises. The Turkish government announced that it would therefore no longer prevent asylum seekers and migrants from crossing westwards to Greece and the EU, prompting thousands to rush to the Greek borders.
Greece reacted by heavily militarising its border with soldiers and police officers, who resorted to the massive use of force against incoming migrants, including beating, tear gassing, physical mistreatment, and arrest. Although the situation calmed down in the following months, respect for EU asylum law continued to be lacking. Civil society testimonies reported the use of practices of pushing back refugees and asylum seekers by Greek authorities, forcing newly arrived migrants onto precariously floating boats and back towards Turkey. Media reports have also revealed that Greek forces even sabotaged the raft engines of boats to force back refugees and asylum seekers.
Illegal refoulement, one of the main instruments of Greece’s migration policy, appeared more than a decade ago. It has been in increasing use recently, representing what Greek political scientist Dimitris Koros has described as the “unofficial arrest and arbitrary removal of third-country nationals without assessing the legality of their entry or presence in the country and without offering them the possibility to apply for asylum or to object to their removal”. The pushbacks do not only affect migrants and asylum seekers who have just crossed the Greek border, but also those who have applied for asylum or received international protection status. Before being pushed back, individuals are robbed of their money, electronic devices, and clothes, as well as systematically subjected to torture and other types of mistreatment including the use of electric shock weapons, excessive force, and firearm violence—numerous violations of their human rights. The actors responsible for this cruel and illegal practice are those that people would least expect, namely the police, border guards, coastguards, and members of the army. Consequently, repeated acts of refoulement amount to racist state crimes, with the actors responsible for such racist practices belonging to the state.
Frontex established a presence in the Evros region in 2010, when Greece requested the launch of an operation. However, its integrity has been called into question in recent years, as the agency is active in the exact area where major rights violations occur. Although Frontex is supposed to respect human rights and refugee law unconditionally, migrants’ testimonies suggest that its involvement in violent and illegal pushbacks compromise it as a monitoring and accountability mechanism. In 2020 in the meeting of the Committee on Civil Liberties, Justice and Home Affairs of the European Parliament, Frontex claimed to have found no human rights violations in eight out of 13 cases reviewed; the five remaining cases were said to need further examination, which raised suspicions about the agency’s role in pushback practices. It is likely that violations of several fundamental rights are taking place precisely due to Frontex’s excessively high degree of control and surveillance at the Greek-Turkish border, especially considering the mounting evidence of its awareness and involvement in the Evros pushbacks.
The illegal and dangerous practice of pushbacks on the Greek-Turkish border leads to significant and serious violations of national and international human rights law. Among the various rights violated are the principle of non-refoulement, the prohibition of torture and inhuman and degrading treatment, the right to asylum, and the right to life. The violation of the principle of non-refoulement—the heart of the international protection regime—implies that migrants and asylum seekers are sent back to a country of origin where they risk inhumane treatment and persecution. Illegal pushbacks can also result in “chain refoulement”, which means that forced migrants who are returned to another country may later be resettled in a place that threatens their lives. Furthermore, violation of the principle of non-refoulement constitutes non-compliance with the Geneva Convention and the Refugee Convention, as well as a breach of customary international law.
Analysing both European and EU law, the pushbacks at the Greek-Turkish border violate the European Convention on Human Rights, which guarantees the right to life and the prohibition of torture. Moreover, the EU Charter of Fundamental Rights requires Member States to respect the right to asylum and the prohibition of collective expulsions. Illegal refoulement also results in violation of the EU Asylum Procedures Directive, which stipulates that all applications for international protection provide access to an asylum procedure. Finally, Greece’s pushbacks are incompatible with EU legislation on borders and returns, since the latter stipulates that border entry rejections must be based on assessments of personal circumstances.
As stated in Article 18 of the EU Charter of Fundamental Rights itself, the right to seek and receive international protection must be granted to all people fleeing life-threatening situations in their country of origin. No agency, institution, or country has the right to deny people this fundamental right by illegally and arbitrarily pushing them back.
Given the violations committed, in March 2020, Greece invoked the emergency situation in which it found itself to attempt to derogate from its obligations under EU law. However, the UNHCR stated that derogation is only possible for the Council of the EU following a proposal by the Commission, and that it is impossible to derogate from fundamental rights such as the principle of non-refoulement. Even the Court of Justice of the EU has ruled that a derogation from EU law can only take place under strict conditions.
Analysing both European and EU law, the pushbacks at the Greek-Turkish border violate the European Convention on Human Rights, which guarantees the right to life and the prohibition of torture.
Responsibility for violations of European, EU, and international law falls first and foremost on Greece, but investigations by national authorities are not impartial and objective. Frontex is also responsible for such violations, as the agency must respect human rights and refugee law, report and investigate violations using the Serious Incident Reporting (SIR) system, and has the option to suspend operations if violations persist. In general, the low number of SIRs submitted by Frontex underlines its failure to monitor and denounce human rights violations. Notably, Frontex has never even resorted to suspending or cancelling operations to denounce Greece’s illegal pushbacks.
It is the EU’s responsibility to intervene on behalf of vulnerable individuals whose human rights are being violated at the Greek-Turkish border, yet instead of condemning the pushback practices committed by Greece, the Union remains silent. In May 2020, 102 MEPs asked the European Commission to investigate the murder of Muhammad Gulzar due to the use of firearms by Greek forces while he was crossing the border in Evros. However, Commission President Ursula von der Leyen responded by siding with Greece, without condemning human rights violations. In July 2020, members of the LIBE Committee of the European Parliament called for the Commission—citing its role as “guardian of the Treaties”—to condemn the pushbacks, and in September 2020, the Commission presented the New Pact on Migration and Asylum in order to confront human rights violations. Even though it requires Member States to set up an “Independent Mechanism for monitoring fundamental rights”, the proposed mechanism would have a limited scope, as it would operate only in the context of pre-entry procedures.
The illegal pushbacks committed by Greek authorities at the border, the EU’s lack of action in the face of violations of its own law and of European and international law, as well as the deep involvement of Frontex demonstrate that the EU is ready to do anything in order to reduce arrivals in Europe. This is evidenced by the New Pact on Migration and Asylum of the European Commission, which allows Member States to derogate from their obligations under EU law if they believe they are facing a serious political crisis. Greece, therefore, is legitimised to engage in violent pushbacks and break EU law without suffering repercussions given the continuous arrival of refugees and asylum seekers there.
As pointed out by the European Court of Human Rights, the unceasing illegal and violent pushbacks committed by Greece against asylum seekers and refugees are inadmissible and must absolutely be denounced and stopped. The creation by the European Commission of a new fundamental rights monitoring mechanism that is independent, fair, and anchored in EU and international law could help tackle illegal and violent acts of refoulement. Additionally, the presence of independent non-governmental organisations (NGOs) on the ground may contribute to the effective monitoring and accountability of authorities at the border. Finally, an increased consideration of human rights violations due to pushbacks on the Greek-Turkish border by the European Commission could put an end to these appalling illegal practices.
10/11/2022
https://euromedmonitor.org/en/article/5402/Greece:-Illegal-pushbacks-of-forced-migrants
«Αυτό που συμβαίνει με τους πρόσφυγες είναι ένα τεράστιο λάθος»: Μια συζήτηση για γερά νεύρα με έναν κορυφαίο Έλληνα φωτορεπόρτερ και δημιουργό του συγκλονιστικού ντοκιμαντέρ «Το Άλλο Μισό», καρπού της 15ετούς τριβής του με το προσφυγικό.
 |
| «Το Άλλο Μισό» είναι μια ταινία πρωτόλεια, αφτιασίδωτη, ακραία ρεαλιστική και γι’ αυτό πραγματικά σκληρή, κανονική «γροθιά στο στομάχι». Φωτ.: Γιώργος Μουτάφης |
Ο σπαρακτικός αυτός μονόλογος του Γιώργου Μουτάφη κάπου στο μέσο του ντοκιμαντέρ του «εξηγεί» και τον λόγο που το γύρισε. Μήπως έτσι καταφέρει αυτός, ο «προνομιούχος» αυτόπτης μάρτυρας, αφενός να ευαισθητοποιήσει περισσότερο κόσμο για το προσφυγικό δράμα, που μπορεί να μην κάνει πια πολλά πρωτοσέλιδα αλλά συνεχίζεται αμείωτο –γύρω από αυτό άλλωστε περιστράφηκε η κουβέντα μας–, αφετέρου να βρει τα δικά του πατήματα μέσα από όλη αυτή την εμπειρία που ταρακούνησε, λέει, κι άλλαξε και τον ίδιο σαν άνθρωπο.
Το «Άλλο Μισό», που δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του iMedD, είναι μια ταινία πρωτόλεια, αφτιασίδωτη, ακραία ρεαλιστική και γι’ αυτό πραγματικά σκληρή, κανονική «γροθιά στο στομάχι» όσων την είδαμε, με τις λίγες τρυφερές, ευχάριστες στιγμές της να γίνονται ανάσες φωτός στο τόσο σκοτάδι. Είναι ταυτόχρονα εξαιρετικά διαφωτιστική για όλο αυτό που συμβαίνει στις παρυφές της «Ευρώπης-φρούριο», σωστό ντοκουμέντο.
Με την ευκαιρία της επικείμενης αθηναϊκής της προβολής, πρόλαβα τον δημιουργό της λίγο προτού επιστρέψει στα πολεμικά μέτωπα της Ουκρανίας όπου εργάζεται τους τελευταίους επτά μήνες, με μικρά διαλείμματα όπως αυτό που του επιτρέπει να βλέπει την οικογένεια που έχουν φτιάξει με την καλή συνάδελφο Τζένη Τσιροπούλου, η οποία βοήθησε στο σκριπτ και την παραγωγή. «Δεν κάνω μέσα από την ταινία κάποια πολιτική δήλωση ούτε θέλω να εκβιάσω κάτι, ας τη δει το κοινό και ας κρίνει. Πιστεύω, όμως, ότι κάθε θεατής που διατηρεί ίχνη έστω ανθρωπιάς θα σοκαριστεί, θα προβληματιστεί και θα θυμώσει, με τον ίδιο τον εαυτό του καταρχάς».
«Όλα αυτά τα χρόνια το στομάχι μου σκληραγωγήθηκε πολύ, αναθεώρησα επίσης αρκετά πράγματα. Όμως ο θάνατος δεν συνηθίζεται και υπήρχαν μέρες που τον "μύριζα" προτού τον δω».
— Μια μικρή εισαγωγή στο ντοκιμαντέρ;
Είναι μια δουλειά 15 ετών που γυρίστηκε κυρίως στην Ελλάδα, κάποια όμως στιγμιότυπα γυρίστηκαν σε συνοριακά περάσματα της Τουρκίας και των Βαλκανίων. Εστίασα σε περιστατικά που είχα μεν καταγράψει ως αυτόπτης μάρτυρας αλλά παρέμεναν αδημοσίευτα, πράγματα άγνωστα ακόμα και σε ανθρώπους που εργάζονται στο πεδίο. Μιλάμε για ζόρικες, ακραίες σκηνές και καταστάσεις που δεν θα παρουσίαζε ποτέ ένα δελτίο ειδήσεων, θα πρέπει δηλαδή ο θεατής να προετοιμαστεί για πολλές ψυχολογικές «σφαλιάρες».
— Κάποια από αυτά;
Οι συμπεριφορές πολλών λιμενικών απέναντι στους πρόσφυγες καταρχάς. Είχα ξέρεις παλιότερα ειδική άδεια να ακολουθώ σκάφη του Λιμενικού στις περιπολίες τους και, παρότι το γνώριζαν, συνέχιζαν να κάνουν αυτό που θεωρούσαν δουλειά τους.
— Εννοείς τις βίαιες επαναπροωθήσεις;
Δεν έχω καταγράψει τέτοια περιστατικά στη θάλασσα, παρεκτός ένα που συνέβη στην ελληνοαλβανική μεθόριο με Αλβανούς συνοριοφύλακες να επαναπροωθούν πρόσφυγες στην Ελλάδα. Θα δεις όμως στην ταινία βάρβαρες συμπεριφορές καθώς επίσης μαρτυρίες προσφύγων σχετικά με αυτή την απαράδεκτη πρακτική σχετικά με Έλληνες αλλά και ξένους συνοριοφύλακες της Frontex στον Έβρο. Ήμουν για παράδειγμα παρών όταν μια μεγάλη ομάδα προσφύγων κατάφερε να περάσει το ποτάμι, κι όταν λίγες μέρες αργότερα τους ξανασυνάντησα κάπου κρυμμένους, μου είπαν ότι τους επιτέθηκαν «κομάντος» που φορούσαν κουκούλες και μιλούσαν γερμανικά, τους χτύπησαν, τους έσπασαν τα κινητά και πήραν μαζί τους όσους δεν πρόλαβαν να διαφύγουν.
 |
| Το ντοκιμαντέρ είναι μια δουλειά 15 ετών που γυρίστηκε κυρίως στην Ελλάδα, κάποια όμως στιγμιότυπα γυρίστηκαν σε συνοριακά περάσματα της Τουρκίας και των Βαλκανίων. Φωτ.: Γιώργος Μουτάφης |
— Ο οποίος Έβρος ξανάρθε πρόσφατα στη δημοσιότητα με την περίπτωση των 32 προσφύγων που είχαν εγκλωβιστεί σε μια νησίδα αμφιλεγόμενης κυριότητας.
Δεν θα ήθελα να μπω σε πολιτική κουβέντα, η ουσία ωστόσο είναι ότι στο νησάκι αυτό βρίσκονταν παρατημένοι επί μια ολόκληρη βδομάδα 32 άνδρες, γυναίκες και παιδιά, κάτι εντελώς απάνθρωπο. Η Ελλάδα όφειλε να σπεύσει να τους διασώσει καταρχάς και ύστερα ας τους υπέβαλε σε όλες τις προβλεπόμενες από τον νόμο διαδικασίες. Αντί αυτού προτίμησε πάλι να εκμεταλλευτεί πολιτικά το ζήτημα, όπως άλλωστε κάνουν και οι Τούρκοι με κάθε ευκαιρία. Αυτό που συμβαίνει σε Έβρο και Αιγαίο είναι εργαλειοποίηση και ψηφοθηρία σε βάρος απελπισμένων ανθρώπων. Την ίδια στιγμή στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα γίνεται χαμός, δεν θα το πιστεύεις πόσος κόσμος περνάει από εκεί για να συνεχίσει προς δυτική και βόρεια Ευρώπη. Ακόμα και στην Ειδομένη που πια δεν «παίζει» στην ειδησεογραφία περιμένουν καθημερινά να περάσουν εκατοντάδες πρόσφυγες. Μπορεί οι ροές να μειώθηκαν, καθώς στα πιο νευραλγικά περάσματα υπάρχει πια περισσότερη φύλαξη και οι επαναπροωθήσεις έχουν πυκνώσει, δεν σταμάτησαν όμως ουσιαστικά ποτέ, ούτε και πρόκειται όσο δεν αντιμετωπίζονται στη ρίζα τους οι αιτίες που τις δημιουργούν: πόλεμοι, αυταρχικά καθεστώτα, ανέχεια, είτε ένταξη σε διωκόμενες εθνικές, φυλετικές, θρησκευτικές είτε διαφορετικού ερωτικού προσανατολισμού κοινωνικές ομάδες. Το σίγουρο είναι ότι υπάρχουν πια περισσότεροι νεκροί – Εύβοια, Κύθηρα, Σάμος, Κρήτη, κάθε βδομάδα σχεδόν έχουμε κι ένα πολύνεκρο ναυάγιο… Στις 1/11 στο στενό του Καφηρέα πνίγηκαν 27 άνθρωποι και στα περισσότερα μέσα η είδηση πέρασε στα «ψιλά», φαντάζεσαι τι χαμός θα γινόταν αν επρόκειτο για Γερμανούς τουρίστες π.χ.; Τόσους θανάτους αυθημερόν δεν έχεις ούτε σε εμπόλεμες ζώνες, την ίδια μέρα στην Ουκρανία καταγράφηκαν θυμάμαι πέντε ή έξι νεκροί.
— Αλλά οι τραγωδίες αυτές είναι δυστυχώς αναμενόμενες καθώς πολλοί πρόσφυγες προσπαθούν από τη μικρασιατική ακτή να πάνε πια κατευθείαν στην Ιταλία.
Εννοείται, κάτι που αυξάνει βέβαια και το «κόμιστρο», προς μεγάλη ικανοποίηση των διακινητών. Δεν γίνεται, όμως, μια χώρα με τόσο μεγάλη εμπειρία στο μεταναστευτικό/προσφυγικό να εξακολουθεί να το διαχειρίζεται τόσο ανεύθυνα, πράγμα που αφορά όλες τις κυβερνήσεις των τελευταίων 15-20 ετών. Όλο αυτό που συμβαίνει είναι ένα τεράστιο λάθος. Βλέπεις τον άλλο στη θάλασσα, δώσε του το χέρι, ανέβασέ τον στο σκάφος και για τα υπόλοιπα υπάρχουν κανόνες και διακρατικές συμφωνίες, οι οποίες βεβαίως και θα πρέπει να ισχυροποιηθούν, δεν γίνεται 2-3 χώρες της Ε.Ε. να σηκώνουν όλο το βάρος. Έβλεπες, π.χ., προ ετών Πολωνούς συνοριοφύλακες στη Λέσβο, ενώ η Πολωνία δεχόταν μηδέν πρόσφυγες! Το προσφυγικό δεν πρόκειται να λυθεί ποτέ πάνω στη θάλασσα ή στους φράκτες στα χερσαία σύνορα. Όσες φορές κι αν τους γυρίσεις πίσω, οι άνθρωποι θα ξαναεπιχειρήσουν να περάσουν παρ’ όλους τους κινδύνους, γιατί απλούστατα είναι η μόνη τους επιλογή.
— Άλλα περιστατικά που χαράχτηκαν περισσότερο στη μνήμη σου;
Υπάρχουν αρκετά πράγματα, γυρίσματα σε μέρη που δεν μπαίνει εύκολα κάμερα, σκηνές από νυχτερινές περιπολίες του Λιμενικού, από διασώσεις προσφύγων από εθελοντές, από ναυάγια, συλλήψεις κ.λπ. Όμως, ξέρεις, δεν θέλω να πέσω στην «παγίδα» να ξεχωρίσω κάποιο περιστατικό, ούτε καν στον αριθμό των νεκρών μεταξύ δύο ναυαγίων δεν μπορεί να γίνει σύγκριση. Εδώ χάνονται ζωές, τι σημασία έχει αν είναι δύο ή είκοσι δύο; Δεν μπαίνει στο ζύγι ο ανθρώπινος πόνος. Αν όμως με ρωτάς ποια συνθήκη ήταν η δυσκολότερη, θα έλεγα το ναυάγιο της 28ης Οκτωβρίου του ’15 στη Λέσβο, που αναφέρεται εκτενώς και στο ντοκιμαντέρ. Εκεί είχαμε κιόλας, αν θυμάσαι, 43 νεκρούς, 19 από τους οποίους παιδιά.
— Μίλησες πριν για εθελοντές διασώστες. Κάποιο σχόλιο μέσα από τη δική σου εμπειρία για την προσφορά των ΜΚΟ, η οποία γίνεται συχνά αντικείμενο πολιτικών και άλλων αντιπαραθέσεων;
Όσοι ασχολούμαστε με το αντικείμενο ξέρουμε ότι υπάρχουν ελληνικές και ξένες ΜΚΟ με σοβαρότητα, ήθος και μεγάλη προσφορά. Εμφανίστηκαν όμως και οργανώσεις-«αλεξίπτωτα» που αντιμετωπίζουν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες σαν να είναι τα κατοικίδιά τους. Αλλά με το να μοιράζεις απλώς κρουασάν και νερά δεν λύνεις το προσφυγικό, δημιουργείς αντίθετα σχέση αλληλεξάρτησης μαζί του και σκοπός μιας ΜΚΟ δεν πρέπει να είναι η διαιώνιση ενός προβλήματος, μαζί και της ύπαρξής της, αλλά η εξάλειψή του. Θα πω ωστόσο εδώ ότι διαφωνώ με το «κυνήγι μαγισσών» – το καταρχήν πρόβλημα είναι οι μεταναστευτικές πολιτικές και όχι η δράση των εθελοντών και των ΜΚΟ. Οι πρόσφυγες έχουν, επιπλέον, δικαιώματα κι αυτό χρειάζεται να το υπενθυμίζει κάποιος διαρκώς στους αρμόδιους. Η στέρηση δικαιωμάτων και η απουσία ουσιαστικής στήριξης είναι που ευνοούν την εμπορία ανθρώπων και την παρανομία. Δεν γίνεται να τους καταγράφεις απλώς και να τους παρατάς μετά στην τύχη τους.
 |
| «Μιλάμε για ζόρικες, ακραίες σκηνές και καταστάσεις που δεν θα παρουσίαζε ποτέ ένα δελτίο ειδήσεων». Φωτ.: Γιώργος Μουτάφης |
— Πάντως στην Ευρώπη υπάρχουν πια και θεσμικές αντιδράσεις στην πρακτική των pushbacks.
Πράγματι, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανέστειλε δύο φορές τη χρηματοδότηση της Frontex καθώς το πόρισμα της OLAF (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης) καταλόγισε σοβαρές ευθύνες στην ηγεσία της για συγκάλυψη σχετικών καταγγελιών. Όπως εξάλλου γράφει και ο Απόστολος Φωτιάδης στο βιβλίο του «Έμποροι των συνόρων» (εκδ. Ποταμός), τα χρήματα που είχε ξοδέψει η Frontex ως το ‘15 για την «προστασία» των ευρωπαϊκών συνόρων από τους πρόσφυγες ήταν πολύ περισσότερα από όσα δαπανώνται για την υποδοχή τους.
— Η ελληνική κοινωνία πόσο άραγε έχει κατανοήσει το προσφυγικό; Γιατί πλέον δείχνει να είναι στην πλειοψηφία της όχι απλώς εχθρική αλλά αδιάφορη. Άλλοτε ένα πολύνεκρο ναυάγιο μάς σόκαρε, τώρα δεν γίνεται καν πρώτη είδηση.
Μας συμβαίνει αυτό που περιγράφει κάπου νομίζω ο Καμύ, ότι το πρόβλημα δεν είναι η χολέρα καθαυτή, είναι το γεγονός ότι τη συνηθίζεις. Κάτι αντίστοιχο είχε πει και ο Χατζιδάκις για το τέρας που επειδή του μοιάσαμε δεν το αναγνωρίζουμε πια. Χαμένοι στα δικά μας προβλήματα καθημερινής επιβίωσης που συνέχεια οξύνονται, έχουμε αποκτηνωθεί, το τελευταίο που μας ενδιαφέρει είναι αν πνίγονται κάπου κάποιοι συνάνθρωποί μας. «Ποιος τούς φταίει, ας μην ξεκινούσαν αυτό το ταξίδι», τέτοια ακούς. Δεν υπάρχει μόνο οικονομική κρίση αλλά και μια κρίση αλληλεγγύης ελληνική και ευρωπαϊκή, μια έλλειψη ενσυναίσθησης επίσης, λες και το προσφυγικό πάντα θα αφορά κάποιους άλλους. Ποτέ όμως δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει. Αν έλεγες πριν από δέκα χρόνια στους Σύριους ή στους Ουκρανούς ότι σύντομα οι χώρες τους θα γίνονταν εμπόλεμες ζώνες, θα γελούσαν.
 |
| Ο Γιώργος Μουτάφης σε στιγμιότυπο από την ταινία του «The Other Half». |
 |
| Στιγμιότυπο από την ταινία του Γιώργου Μουτάφη «The Other Half». |
— Ποιο είναι όμως το «άλλο μισό» που εξυπονοεί ο τίτλος της ταινίας;
Είναι μια φράση «ποιητική αδεία». Αναρωτιέμαι, ξέρεις, καμια φορά, είμαστε άραγε εμείς το «άλλο μισό» των προσφύγων, μήπως πάλι εκείνοι βλέπουν το ίδιο σε μας; Πηγή έμπνευσης ήταν ένα φωτορεπορτάζ του πρωτοπόρου Γιάκουμπ Ρις όπου κατέγραφε τις ζωές των μεταναστών στο Μανχάταν το 1890 και το οποίο κυκλοφόρησε σε βιβλίο. Άνθρωποι που επειδή δεν υπήρχαν πολλά ενοικιαζόμενα δωμάτια, ούτε και οι ίδιοι είχαν αρκετά χρήματα, συχνά κοιμούνταν σε πατώματα ξενοδοχείων, επ’ αμοιβή φυσικά. Άκουσα την Πηνελόπη Πετσίνη να το αναφέρει σε ένα σεμινάριο στην ΕΦΕ και κόλλησα!
— Ασχολείσαι πολλά χρόνια και με το προσφυγικό και με το πολεμικό φωτορεπορτάζ. Νομίζω ότι κι αυτά είναι πεδία αλληλένδετα. Σίγουρα. Δουλεύοντας σε χώρες και περιοχές που «παράγουν» πρόσφυγες, έχω δει από πρώτο χέρι πώς ξεκινάει όλο αυτό. Κάποιοι, ξέρεις, με χαρακτηρίζουν πολεμικό ανταποκριτή, όμως εγώ με θεωρώ απλώς αυτόπτη μάρτυρα, προνομιούχο φυσικά, καθώς μπαίνω στον κίνδυνο αυτόν κατ’ επιλογή, αντίθετα από τους ανθρώπους που συναντώ και φωτογραφίζω. Επειδή, μάλιστα, τυχαίνω ελεύθερος επαγγελματίας, αποφασίζω ο ίδιος πού θα πάω κάθε φορά. Εκείνοι, όμως, είναι οι πραγματικοί ήρωες, όχι οι φωτορεπόρτερ και οι δημοσιογράφοι, όσο «παράτολμες» κι αν είναι οι αποστολές μας. Γιατί εμείς μπορούμε ανά πάσα στιγμή να επιστρέψουμε στην ασφάλεια του σπιτιού μας, αυτοί όχι. Ακόμα κι αν μας συμβεί κάτι κακό, εμείς «πήγαμε γυρεύοντας»!
— Συνηθίζονται άραγε ο πόνος και ο θάνατος; Έχοντας δει τόσα, έπιασες ποτέ τον εαυτό σου να λειτουργεί «διεκπεραιωτικά»;
Όχι. Με έχω πιάσει να βάζω τα κλάματα καθώς φωτογράφιζα, να παρατάω την κάμερα γιατί δεν γινόταν να συνεχίσω, να νιώθω απόγνωση. Όμως όχι, δεν συνηθίζεται ο θάνατος, όσο κι αν τον έχεις ξαναδεί, όσο καλά κι αν έχεις προετοιμαστεί. Επαναλαμβάνω, εντούτοις, ότι μιλώ όντας προνομιούχος, δεν είναι δηλαδή κάτι να θαυμάσεις. Θα μου ήταν, ξέρεις, εύκολο να αφηγηθώ μια ωραία ιστορία που να με κολακεύει κιόλας, όμως η αυτοπροβολή είναι μεγάλη παγίδα στο επάγγελμά μας. Ούτε σε φίλους δεν μιλώ γι’ αυτά, δείτε τις φωτογραφίες μου, δείτε την ταινία, τους λέω! Ήρωας δεν είμαι εγώ αλλά ο Σύριος πρόσφυγας που πήρε τη γυναίκα, τα δυο παιδιά και την ηλικιωμένη μαμά του, διέσχισαν όλη την Τουρκία και μπήκαν σε ένα σάπιο βαρκάκι για να περάσουν απέναντι και να δοκιμάσουν την τύχη τους στα σκοτεινά μονοπάτια των ευρωπαϊκών συνόρων.
— Βρίσκεσαι στην Ουκρανία πάνω από επτά μήνες, καλύπτεις εξαρχής τον πόλεμο για διάφορα μέσα. Πώς εκτιμάς την κατάσταση;
Είδα ότι ακόμα και στις αμφισβητούμενες περιοχές οι απλοί Ρώσοι και Ουκρανοί, οι αγρότες, οι εργάτες, οι ταξιτζήδες, οι δασκάλες, οι μαγείρισσες κ.λπ. δεν έχουν ουσιαστικά τίποτα να χωρίσουν. Το τι συμβαίνει πιο πίσω και πιο πάνω, δεν έχω τη γνώση να το κρίνω. Είδα, όμως, νέα παιδιά 19-20 χρονών να κείτονται νεκρά δίπλα από ένα κατεστραμμένο φορτηγό ή άρμα με μόνο τις στολές να ξεχωρίζουν τα μεν από τα δε, παιδιά που χάθηκαν πρόωρα σε έναν πόλεμο στον οποίο δεν ήξεραν καν γιατί τα έστειλαν.
 |
| Στιγμιότυπο από την ταινία του Γιώργου Μουτάφη «The Other Half». |
— Τι θα έλεγες σε έναν υποψήφιο μάχιμο φωτορεπόρτερ;
Να ανοίξει τα μάτια του και να δει τον αθέατο «πόλεμο» που συμβαίνει γύρω μας καταρχάς, στο διπλανό ή και στο δικό του διαμέρισμα, στην πολυκατοικία, στη γειτονιά, στην πόλη του. Να αναζητήσει τους άστεγους, τους ανήμπορους, τους πεινασμένους, τα αδέλφια και τους φίλους μας που τελειώνοντας τις σπουδές τους φεύγουν κι αυτοί μετανάστες γιατί ο τόπος δεν τους χωρά. Ας κυνηγήσει πρώτα τέτοιες καθημερινές ιστορίες και ύστερα ας πάει να καλύψει πολεμικές συγκρούσεις, μια εμπειρία που πάντως δεν θα σύστηνα σε κανέναν.
— Πόσο βοηθά πιστεύεις στην ευαισθητοποίηση του κοινού η δημοσίευση «σκληρών» φωτογραφιών και βίντεο σαν αυτά που βλέπουμε στο «Άλλο Μισό»;
Υπάρχουν κανόνες δεοντολογίας που κι εγώ ακολουθώ, προτιμώ μάλιστα να φωτογραφίζω αφήνοντας κάποιον υπαινιγμό ώστε να μην δίνω έτοιμη, «μασημένη» τροφή στον θεατή. Χρειάζονται, ωστόσο, και οι ωμές εικόνες μήπως και συγκινηθούν εκείνοι που παίρνουν αποφάσεις ή μήπως κάποιοι άλλοι άνθρωποι τους πιέσουν να τις ξανασκεφτούν. Θα θυμάσαι τη φωτογραφία με το πνιγμένο αγοράκι, τον Αϊλάν Κουρντίζ, που είχε κάνει τον γύρο του κόσμου το ’15. Έχεις ιδέα πόσα τέτοια παιδάκια πήγαν άκλαυτα αυτήν τη βδομάδα στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο; Γι’ αυτό σου λέω.
Giorgos Moutafis - The Other Half (Trailer)
Σενάριο-Σκηνοθεσία: Γιώργος Μουτάφης
Διεύθυνση φωτογραφίας: Γιώργος Μουτάφης
Κάμερα: Γιώργος Μουτάφης
Επιμέλεια σεναρίου: Τζένη Τσιροπούλου
Μοντάζ: Γωγώ Μπεμπέλου
Πρωτότυπη μουσική: Δημήτρης Μυστακίδης
Συντονισμός Post-Production: Τζένη Τσιροπούλου
Βοηθός μοντάζ: Γιώργος Κολιός-Τσιρογιάννης
Επεξεργασία-Μίξη ήχου: Νίκος Λιναρδόπουλος
Χρωματική διόρθωση: Δημήτρης Καρτέρης
Η ταινία ολοκληρώθηκε με την υποστήριξη του iMEdD και των οργανώσεων Pro Asyl και RSA.
Η ταινία του Γιώργου Μουτάφη «The Other Half» θα προβληθεί στον κινηματογράφο Δαναό στις 3 και 4 Δεκεμβρίου 2022.
Η προπώληση εισιτηρίων ξεκινά στις 25/11.
14/11/2022
https://www.lifo.gr/culture/photography/giorgos-moytafis-ohi-den-synithizetai-o-thanatos
EFSYN
Δημήτρης Αγγελίδης
Λίγο μετά τις 2 μμ τη Δευτέρα, οι 50 πρόσφυγες που παραμένουν 11 μέρες εγκαταλελειμμένοι σε νησίδα του Έβρου ανατολικά του χωριού Κισσάρι, συγκεντρώθηκαν στην όχθη της νησίδας που βλέπει προς την ελληνική πλευρά και φώναξαν όλοι μαζί με μια φωνή, με την ελπίδα να ακουστούν από απέναντι και να υπάρξει κινητοποίηση.
Πρόκειται για κραυγή αγωνίας με στόχο να σπάσουν το πυκνό πέπλο σιωπής και εμπαιγμού εκ μέρους της κυβέρνησης και της ΕΛ.ΑΣ. και φαίνεται ότι το κατάφεραν. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες της «Εφ.Συν.», άτομα που βρίσκονταν στην ελληνική όχθη, απέναντι από τη νησίδα, εκείνη την ώρα, επιβεβαιώνουν ότι άκουσαν από την πλευρά της νησίδας δύο δυνατές κραυγές από ομάδα ανθρώπων στις 2:04 μμ και στις 2:06 μμ. Τα στοιχεία των ανθρώπων που άκουσαν τους πρόσφυγες βρίσκονται στη διάθεση της «Εφ.Συν.».
 |
| → άνθρωποι που συστήθηκαν ως αστυνομικοί εμφανίστηκαν τη Δευτέρα στην ελληνική όχθη απέναντι από τη νησίδα και απομάκρυναν σταθμευμένη βάρκα |
Η διασταυρωμένη από πολλές πλευρές παρουσία των προσφύγων για 11 συνεχείς μέρες στη νησίδα και ο συνεχιζόμενος εμπαιγμός της ΕΛ.ΑΣ., που τάχα δεν μπορεί να τους εντοπίσει, δημιουργεί έντονες υπόνοιες για απόπειρα συγκάλυψης τυχόν εγκληματικών ευθυνών της αστυνομίας. Οι πρόσφυγες καταγγέλλουν ότι είναι μάρτυρες του φρικτού θανάτου τριών Σύρων, ενός στην ελληνική όχθη και δύο από πνιγμό, κατά τη διάρκεια απόπειρας επαναπροώθησης την Πέμπτη 14 Ιουλίου. Καμία διενέργεια πειθαρχικής ή ποινικής έρευνας δεν έχει γίνει γνωστή, παρά τις εκκλήσεις του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και της Διεθνούς Αμνηστίας, να γίνει αξιόπιστη και άμεση διερεύνηση των καταγγελιών.
Φυσικά, ο πιο σίγουρος τρόπος να μη διερευνηθούν οι καταγγελίες και να συγκαλυφθούν οι τυχόν ευθύνες σοβαρών εγκλημάτων είναι να μην περάσουν στην ελληνική όχθη οι πρόσφυγες, ώστε να μη χρειαστεί να καταθέσουν επισήμως. Φαίνεται ότι μέχρι στιγμής τουλάχιστον η ΕΛ.ΑΣ. προχωρά σ'αυτό τον δρόμο της συγκάλυψης, προσπαθώντας να σκεπάσει τις καταγγελίες για εγκλήματα με άλλο ένα έγκλημα, αυτό της εγκατάλειψης ανθρώπων που κινδυνεύουν και, χειρότερα, της εξαφάνισής τους από την Ελλάδα και της επαναπροώθησής τους στην Τουρκία.
 |
Η ομάδα των προσφύγων σε νησίδα του Εβρου όπου έφτασαν την Κυριακή του Πάσχα το βράδυ, αφού είχαν ήδη επαναπροωθηθεί στην τουρκική πλευρά, όπως καταγγέλλουν «ΕΦ.ΣΥΝ» |
Σε θρίλερ με πολλά σκοτεινά σημεία εξελίσσεται η υπόθεση των περισσότερων από 30 Σύριων προσφύγων που εγκλωβίστηκαν την Κυριακή των Βαΐων σε νησίδα του Έβρου. Σύμφωνα με πληροφορίες, επαναπροωθήθηκαν με τη χρήση βίας από τις ελληνικές αρχές στην Τουρκία τη Μεγάλη Τετάρτη, οδηγήθηκαν ξανά με τη βία από Τούρκους συνοριοφύλακες σε νησίδα του Έβρου την Κυριακή του Πάσχα και από το πρωί της Δευτέρας του Πάσχα βρίσκεται σε εξέλιξη νέα άτυπη επιχείρηση βίαιης επαναπροώθησής τους από τις ελληνικές αρχές.
Σύμφωνα με το γεωγραφικό στίγμα που έστειλαν το απόγευμα της Δευτέρας του Πάσχα, οι πρόσφυγες βρίσκονται κρατούμενοι στο τμήμα συνοριακής φύλαξης Ορεστιάδας, χώρο, στο χωριό Νέο Χειμώνιο.
 |
| → το γεωγραφικό στίγμα στο Νέο Χειμώνιο όπου βρέθηκαν οι πρόσφυγες το απόγευμα της Δευτέρας του Πάσχα |
Oλα αυτά ενώ το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έκανε δεκτή τη Μεγάλη Πέμπτη την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων που κατέθεσε εκ μέρους των προσφύγων το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες. Το Δικαστήριο υποχρεώνει την Ελλάδα να μην τους απομακρύνει από την ελληνική επικράτεια και να φροντίσει άμεσα να τους εξασφαλίσει νερό, τροφή, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου.
Ωστόσο, οι ελληνικές αρχές εξακολουθούν να ισχυρίζονται ότι δεν έχουν καταφέρει να τους εντοπίσουν, παρά το γεγονός ότι ήταν γνωστό το γεωγραφικό τους στίγμα.
Σύμφωνα πάντως με πληροφορίες από ανθρώπους που βρίσκονται σε επικοινωνία με την ομάδα, και με ηχητικό μήνυμα που βρίσκεται στη διάθεση της «Εφ.Συν.», οι ελληνικές αρχές σε συνεργασία με κομάντο τους συνέλαβαν άτυπα στη νησίδα την περασμένη εβδομάδα, τους χτύπησαν, κατέστρεψαν τα πράγματά τους, τους οδήγησαν σε άγνωστη τοποθεσία, και στη συνέχεια τους ξαναπήγαν στη νησίδα, όπου το πρωί της Μεγάλης Τετάρτης τους ανάγκασαν με τη βία να επιστρέψουν στην Τουρκία.
Την Κυριακή του Πάσχα το βράδυ επέστρεψαν σε άλλη νησίδα του Έβρου, αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν την Τουρκία, όπου εκκρεμεί σε βάρος τους απόφαση απέλασης που δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο επαναπροώθησής τους στην Τουρκία. Σύμφωνα με πληροφορίες από ανθρώπους που επικοινωνούν με μέλη της ομάδας, το πρωί της Δευτέρας του Πάσχα τους εντόπισαν Έλληνες κομάντο και τους χτύπησαν βίαια, ενώ κάποιοι από αυτούς φαίνεται να βρίσκονται ήδη στην Τουρκία.
 |
Η ομάδα των προσφύγων σε νησίδα του Εβρου όπου έφτασαν την Κυριακή του Πάσχα το βράδυ, αφού είχαν ήδη επαναπροωθηθεί στην τουρκική πλευρά, όπως καταγγέλλουν «ΕΦ.ΣΥΝ» |
 |
Η ομάδα των προσφύγων σε νησίδα του Εβρου όπου έφτασαν την Κυριακή του Πάσχα το βράδυ, αφού είχαν ήδη επαναπροωθηθεί στην τουρκική πλευρά, όπως καταγγέλλουν «ΕΦ.ΣΥΝ» |
 |
Πρόσφυγες της ομάδας δείχνουν τα σημάδια από τα χτυπήματα των ελληνικών αρχών την περασμένη εβδομάδα, πριν επαναπροωθηθούν στην Τουρκία, όπως καταγγέλλουν. «ΕΦ.ΣΥΝ» |
►To γεωγραφικό στίγμα των προσφύγων στη νησίδα του Έβρου όπου έφτασαν το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα