Σύνορα
Γιώργος Στάμκος
Γιατί η Ουγγαρία αποφάσισε να κτίσει στα σύνορα της με τη Σερβία έναν φράκτη μήκους 175 χιλιομέτρων και τέσσερα μέτρα ύψος; Ποιοι υποστηρίζουν τις ενέργειες του Πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν (Viktor Orban) και ποιοι είναι εναντίον του; Που υπάρχουν παρόμοιοι φράκτες στον κόσμο και κατά πόσο έχουν ιστορικά βοηθήσει τις χώρες που τους κατασκεύασαν να προστατευτούν από τους μη νόμιμους μετανάστες και τους πρόσφυγες;
Γιώργος Στάμκος
Γιατί η Ουγγαρία αποφάσισε να κτίσει στα σύνορα της με τη Σερβία έναν φράκτη μήκους 175 χιλιομέτρων και τέσσερα μέτρα ύψος; Ποιοι υποστηρίζουν τις ενέργειες του Πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν (Viktor Orban) και ποιοι είναι εναντίον του; Που υπάρχουν παρόμοιοι φράκτες στον κόσμο και κατά πόσο έχουν ιστορικά βοηθήσει τις χώρες που τους κατασκεύασαν να προστατευτούν από τους μη νόμιμους μετανάστες και τους πρόσφυγες;
“Όταν η σωσίβια λέμβος είναι γεμάτη, και χιλιάδες θύματα
ενός ναυαγίου ζητούν απελπισμένα βοήθεια, μοιάζει πολύ σκληρό το ότι δεν
μπορείς να τους πάρεις όλους. Και όμως, είναι πιο ανθρώπινο να τους
προειδοποιήσεις ότι δεν πρέπει να έχουν ψεύτικες ελπίδες και να φροντίσεις να
σώσεις τους ανθρώπους που βρίσκονται ήδη μέσα στη βάρκα.”
Εκπρόσωπος της ελβετικής κυβέρνησης, εξηγώντας την απόφαση
της ουδέτερης Ελβετίας να κλείσει στα τέλη του 1942 τα σύνορά της και να
σταματήσει να δέχεται Εβραίους πρόσφυγες από τη ναζιστική Γερμανία. Η Ελβετία
δέχθηκε μόλις 16.400 πρόσφυγες. Οι υπόλοιποι κατέληξαν στο Άουσβιτς και στο
Νταχάου.
Νέοι Φράχτες στα Βαλκάνια
"Τα τελευταία δύο χρόνια οι λύκοι έχουν κατασπαράξει 63
πρόβατα και γίδια μου, 19 φοράδες και πουλάρια, επτά αγελάδες και 16 μοσχάρια,
κι ένα από αυτά στον αχυρώνα μου", δήλωσε αγανακτισμένος το 2014 ο Ίβο
Βίντακ, Κροάτης κτηνοτρόφος από τη Δαλματία στην τοπική εφημερίδα
"Slobodna Dalmacija" (Ελεύθερη Δαλματία) και συμπλήρωσε ωστόσο με
ικανοποίηση: “Το πρόβλημα μου, αλλά και τριών άλλων βοσκών, ευτυχώς λύθηκε αφού
με βοήθησαν να φτιάξω έναν ηλεκτρικό
φράκτη ύψους 2,2 μέτρων, που εμποδίζει τους λύκους να περάσουν...”
Με την ίδια λογική του βοσκού από τη Δαλματία ο Πρωθυπουργός
της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν ανακοίνωσε πρόσφατα την κατασκευή ενός ψηλού φράκτη
στα σύνορα με τη Σερβία. «Δεν είναι σωστό
να μας στέλνουν πρόσφυγες. Θα πρέπει
να σταματήσουν στο έδαφος της Σερβίας", δήλωσε ο Ορμπάν για την ουγγρικό
“Radio Kossuth”. Ήδη οι αρμόδιες αρχές της χώρας έχουν επιφορτιστεί με την
προετοιμασία της κατασκευής ενός φράχτη, ύψους τεσσάρων μέτρων και μήκους 175
χιλιόμετρων, όσο είναι δηλαδή το μήκος
των συνόρων μεταξύ Ουγγαρίας και Σερβίας, στη βόρεια σερβική επαρχία της
Βοϊβοντίνα.
H κατασκευή αυτού του τεράστιου φράκτη αποφασίστηκε για να
εμποδιστεί ο μεγάλος αριθμός προσφύγων
οι οποίοι, μέσω της Τουρκίας, της Ελλάδας και των βαλκανικών χωρών,
επιχειρούν να εισέλθουν στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυρίως μέσω της
Ουγγαρίας. +Είναι κυρίως πρόσφυγες από
τη Συρία, το Ιράν, το Αφγανιστάν, τη Σομαλία και άλλες, ανασφαλείς για τη ζωή,
χώρες της Ασίας και της Αφρικής που προσπαθούν να ξεφύγουν από τη φτώχεια, την
πείνα, τις ασθένειες, τις συγκρούσεις και φυσικά από το φανατισμό των
θρησκευτικών ομάδων, όπως το Ισλαμικό Κράτος του Λεβάντε (ISIS).
Όλο και περισσότερα πτώματα μεταναστών, που πνίγηκαν στη
Μεσόγειο Θάλασσα ξεβράζονται τελευταία στις ακτές της Ιταλίας και της Ελλάδας,
και οι ανεπτυγμένες και δημοκρατικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχουν
κάποια συνολική στρατηγική αντίδρασης. Δεν αρκούν τα ευχολόγια, οι καταγγελίες
για τις συνεχόμενες ανθρώπινες τραγωδίες, ούτε και η ενίσχυση της Frontex,
καθώς και η αποδοχή 40.000 αιτήσεων ασύλου από τους εκατοντάδες χιλιάδες
πρόσφυγες που βρίσκονται ήδη σε Ελλάδα και Ιταλία. Το πρόβλημα είναι τεράστιο
καθώς ποτέ στον κόσμο δεν υπήρχαν τόσοι πολλοί πρόσφυγες όπως τώρα.
Ορισμένες χώρες πιστεύουν λανθασμένα πως θα προστατευτούν
από αυτήν την ανθρώπινη πλημμυρίδα της απελπισίας κατασκευάζοντας τείχη και
φράκτες, ελπίζοντας πως έτσι θα τους προσπεράσουν τα κύματα των προσφύγων.
Τέτοια περίπτωση είναι και η Ουγγαρία του εθνικιστή πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπάν
που, κόντρα σε κάθε μεταναστευτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιχειρεί να
περιχαρακωθεί, μήπως και γλιτώσει από τους πρόσφυγες.
Αντιδράσεις
Ασφαλώς και οι υπόλοιπες χώρες-μέλη της Ε.Ε. δεν επικροτούν
την ουγγρική απόφαση, αλλά δεν μπορούν
και να επέμβουν στο θέμα της διαχείρισης των συνόρων της Ουγγαρίας. Οι
Βρυξέλλες δεν έχουν την εξουσία να απαγορεύουν την τοποθέτηση φρακτών, παρά
μόνο να εκφράσουν τη διαφωνία τους. “Μόλις πρόσφατα απελευθερωθήκαμε από τα
τείχη στην Ευρώπη και δεν χρειάζεται να τα ξανακτίσουμε", δήλωσε η Νατάσα
Μπέρο, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα μετανάστευσης.
Μιλώντας για την εμπειρία της χώρας του, ο πρεσβευτής των
ΗΠΑ στο Βελιγράδι Μάικλ Κίρμπι, δήλωσε: «Η κατασκευή ενός φράκτη δεν μπορεί να
λύσει το σύνθετο πρόβλημα της παράνομης διέλευσης των συνόρων. Οι ΗΠΑ έχουν
δοκιμάσει αυτήν την τακτική στα σύνορά τους με το Μεξικό, αλλά δεν κατάφεραν να
συγκρατήσουν εκείνους που είναι αποφασισμένοι να περάσουν τα σύνορα.".
Υπόψιν πως στους φράκτες στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού βρίσκουν κάθε χρόνο το θάνατο
περίπου 500 μετανάστες, αναγκάζοντας έτσι
τον πρόεδρο Ομπάμα να αναστείλει το 2010 τα σχέδια που υπήρχαν για την
επέκτασή τους.
Υπάρχουν βέβαια κι εκείνοι που υποστηρίζουν το σχέδιο
Όρμπαν, όπως ο Βαυαρός συντηρητικός πολιτικός Manfred Weber, που δήλωσε πως
"τα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης πρέπει να προστατεύονται καλύτερα. Ο
φράκτης πρέπει να υπάρχει, καθώς η μπροστινή πόρτα δεν πρέπει να είναι ανοικτή.
Πρόκειται απλά για την αποτροπή της παράνομης εισόδου”.
Ένας περιτειχισμένος κόσμος
Η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη με περιπτώσεις κατασκευής
μεγαλεπίβολων τειχών, που είχαν ως αποστολή τους να κρατούν “έξω” τους
βαρβάρους, τους εχθρούς, τους μετανάστες, τους φτωχούς και τους πρόσφυγες.
Υπάρχει ένας κατάλογος από 48 γνωστά ιστορικά τείχη κι από αυτά τα 11 τελούν
υπό την προστασία της UNESCO ως μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής
κληρονομιάς, ενώ άλλα υπάρχουν μόνο στις αναμνήσεις ή ως ερείπια, όπως το
περίφημο Τείχος του Αδριανού, που προστάτευε τη ρωμαϊκή Βρετανία από τις
βαρβαρικές επιθέσεις των Κελτών του βορρά (από αυτό εμπνεύστηκαν και οι
δημιουργοί της δημοφιλούς σειράς Game of Thrones). Ορισμένα αποτελούν
τουριστική ατραξιόν, όπως το περίφημο Σινικό Τείχος της Κίνας, το οποίο κάθε
χρόνο επισκέπτονται 11
εκατομμύρια ξένοι τουρίστες.
Τα τείχη ωστόσο δεν ανήκουν μόνον στην ιστορία, αλλά
αποτελούν πραγματικότητα μέσα στις “ανοικτές” κοινωνίες μας και ειδικά στην
Ευρώπη. Αν και το τείχος του Βερολίνου έπεσε το 1989 η πολιτισμένη και
δημοκρατική Ευρώπη βρίσκεται στην κορυφή της παγκόσμιας λίστας με τα
περισσότερα τείχη και φράκτες. Αρκεί να
θυμηθούμε μόνον το “Τείχος της Ειρήνης” στη Βόρεια Ιρλανδία, την
“Πράσινη Γραμμή” στην Κύπρο, τους φράκτες "κατά των μεταναστών» στα σύνορα
ανάμεσα στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Τουρκία.
Η Βουλγαρία ξεκίνησε το 2013, επί πρωθυπουργίας Πλάμεν
Ορεσάρσκι, να κατασκευάζει έναν ατσάλινο φράκτη ύψους τεσσάρων μέτρων για την
αποτροπή της μετανάστευσης από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, αλλά
επειδή ο αριθμός των μεταναστών που εισέρχονταν στη χώρα ήταν ούτως ή άλλως
μικρός, η επένδυση αποδείχθηκε οικονομικά ασύμφορη και οι μόνοι που ωφελήθηκαν
ήταν οι κατασκευάστριες εταιρείες. Η Ελλάδα ξεκίνησε να κατασκευάζει τον
περιβόητο “Φράκτη του Έβρου” στην περιοχή της Ορεστιάδας, ένα χρόνο νωρίτερα,
επί πρωθυπουργίας Αντώνη Σαμαρά, που είχε υιοθετήσει όλη την αντιμεταναστευτική
ατζέντα της ακροδεξιάς, σε μια εποχή που η οικονομική πολιτική του εξαθλίωνε
την ελληνική κοινωνία, στέλνοντας τους νέους της Ελλάδας μετανάστες στο εξωτερικό.
Η κατασκευή αυτού του φράκτη δεν κατάφερε να περιορίσει το πρόβλημα, ούτε
φυσικά και να το λύσει. Αντί να έρχονται πλέον από τα σύνορα στον Έβρο τα πλήθη
των προσφύγων επέλεξαν να έρχονται δια θαλάσσης κι έτσι η πίεση αυξήθηκε στα
νησιά του ανατολικού Αιγαίου...
Αν προσθέσουμε σ' αυτά τα συνοριακά ευρωπαϊκά τείχη και το
τεράστιο τσιμεντένιο τείχος του Ισραήλ γύρω από τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, το
φράκτη της Αιγύπτου με τη Λωρίδα της Γάζας, την “Αποστρατιωτικοποιημένη Ζώνη”
ανάμεσα στη Βόρεια και Νότια Κορέα, το τείχος γύρω από Σαντρ Σίτι της Βαγδάτης,
το τείχος μεταξύ της Ινδίας και του Πακιστάν, τους φράχτες γύρω από τις
ισπανικές πόλεις-θύλακες Μελίγια και της Θέουτα στις ακτές του Μαρόκου, τον
τεράστιο φράκτη στα σύνορα των ΗΠΑ και το Μεξικό κ.α. θα διαπιστώσουν πως ποτέ
άλλοτε ο πλανήτης μας δεν ήταν τόσο τειχισμένος, όσο σήμερα. Αν σ' αυτά τα
τείχη και τους φράκτες, προσθέσουμε και τα ιδιωτικά τείχη και φράκτες, τότε
γίνεται αντιληπτό πως. παρά τον υποτιθέμενο εκπολιτισμό και εκδημοκρατισμό, ζούμε
στην ουσία σ' έναν πλανήτη-φυλακή γεμάτο με φράκτες, συχνά ηλεκτρικούς,
απαγορευτικές πινακίδες και τεράστια σωφρονιστικά ιδρύματα...
Κανένας τείχος δεν μπορεί να εμποδίσει την απελπισία
Τα παραδείγματα των συνοριακών φρακτών στις ΗΠΑ, αλλά και
στα σύνορα Βουλγαρίας-Ελλάδας-Τουρκίας, διδάσκουν χαρακτηριστικά πως τα τείχη
δεν μπορούν να εμποδίσουν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες να έλθουν, απλά
κάνουν τη μετακίνησή τους πιο επικίνδυνη. Η ίδια η ιστορία μας διδάσκει πως
κανένα τείχος, όσο ισχυρό και να είναι, δεν μπόρεσε να αντέξει και να κρατήσει
μονίμως απέξω τους “βαρβάρους”, τους μετανάστες και τους απελπισμένους. Όλα τα
τείχη είναι καταδικασμένα κάποια να στιγμή να πέσουν, ενώ αυτοί που τα
κατασκευάζουν αισθάνονται όλο και λιγότερο ασφαλείς, κλειστοφοβικοί,
εξαντλούνται οικονομικά και βλέπουν τις ίδιες τους τις ελευθερίες να
περιορίζονται. Όσο υπάρχουν στον κόσμο τεράστιες οικονομικές ανισότητες,
πόλεμοι, συγκρούσεις, καταπίεση και εξαθλίωση, τα κύματα των απελπισμένων
ανθρώπων θα προσπαθούν πάντα να βρουν ένα “ασφαλές καταφύγιο” για να
ξαναστήσουν τις ζωές τους.
Κανένα τείχος και κανένας φράκτης δεν θα τους σταματήσει.
Μπορεί να καταστείλει προσωρινά τη ροή τους, αλλά στο τέλος η πίεση θα αυξηθεί
τόσο που θα σαρώσει τα πάντα στο διάβα της. Γι' αυτό το λόγο το ζήτημα της
μετανάστευσης δεν είναι ποτέ τοπικό και εθνικό. Αφορά ολόκληρη την Ευρώπη και
ολόκληρο τον κόσμο και γι' αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί επιτέλους ως
παγκόσμιο πρόβλημα, ξεκινώντας με μια παγκόσμια πολιτική που θα σβήνει τις
φωτιές των πολέμων εν τη γενέσει τους και θα περιορίζει τις τεράστιες
οικονομικές ανισότητες και αδικίες, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους ανθρώπους
να ζήσουν και να ευημερήσουν στις πατρίδες τους.
* Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και
δημιουργός του περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com)
26/6/2015
