Συνέντευξη στην Έλλη Ζώτου
Πόσο πετυχημένο είναι το “ισπανικό μοντέλο” περίφραξης των θυλάκων της Ισπανίας, Θέουτα και Μελίγια, στο Μαρόκο που θέλει να μιμηθεί το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, τοποθετώντας φράχτη μήκους 12,5 χλμ. στον Έβρο για να αποτρέψει την είσοδο
μεταναστών; Για το θέμα αυτό μιλά στην Κ.Α. ο Jaume Castan Pinos, διδάκτωρ της Σχολής Διεθνών, Πολιτικών Σπουδών και Φιλοσοφίας του Queen’s University στο Μπέλφαστ που εδώ και τέσσερα χρόνια διενεργεί σχετική έρευνα.
* Μπορείτε να μας πείτε πότε ανεγέρθησαν οι φράχτες στη Μελίγια και τη Θέουτα και να μας δώσετε ένα σύντομο ιστορικό;
Οι φράχτες ανεγέρθησαν στα μέσα του ’90 για να σταματήσουν τη συνεχή ροή μεταναστών από την Υποσαχάρια Αφρική και την Ασία στους μικρούς ισπανικούς θύλακες της Θέουτα και Μελίγια. Η ροή αυτή είχε ξεκινήσει στις αρχές του '90 (λίγα χρόνια μετά την ένταξη της Ισπανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1986) και είχε προκαλέσει πολλά προβλήματα στις τοπικές αρχές που απαιτούσαν τη λήψη μέτρων από την ισπανική κεντρική κυβέρνηση ώστε να σταματήσει η χαοτική κατάσταση που επικρατούσε στις πόλεις τους. Αρχικά, η ιδέα συνίστατο σε έναν δρόμο που θα περικύκλωνε το σύνολο των συνόρων με το Μαρόκο, διευκολύνοντας τις μόνιμες περιπολίες της ισπανικής αστυνομίας. Ωστόσο, η ιδέα του φράχτη υιοθετήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1995, μια εβδομάδα μετά από μια διαδήλωση παράνομων μεταναστών στη Θέουτα που κατέληξε σε ταραχές.
Οι φράχτες ενισχύθηκαν σε διάφορες φάσεις. Μέχρι το 2000, αμφότεροι οι θύλακες ήταν περικυκλωμένοι από διπλό, 3,5 μέτρων ψηλό φράχτη υψηλής ασφαλείας με αγκαθωτό συρματόπλεγμα στην
κορυφή. Το σύστημα ασφαλείας περιελάμβανε επίσης ανιχνευτές κίνησης, 106 στατικές κάμερες (με επιπλέον 37 κινητές κάμερες στη Θέουτα) για παρακολούθηση, υπέρυθρες κάμερες και πολυπληθείς σκοπιές. Η τελευταία ενίσχυση έγινε τον Νοέμβριο του 2004, όταν οι φράχτες έφτασαν στο σημερινό ύψος των 6,1 μέτρων. Στη Μελίγια προστέθηκε ένα τρίτο ατσάλινο συρματόπλεγμα.
Δυστυχώς, η συνεργασία χωρών διέλευσης κοστίζει και το
κόστος δεν είναι μόνο οικονομικό αλλά υποσκάπτεται η δέσμευση της Ελλάδας να
τηρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα.
* Είχαν τελικά οι φράχτες το επιθυμητό
αποτέλεσμα; Υπήρξαν θύματα;
Περίπου. Παρ' όλο που οι μετανάστες εξακολουθούν να
εισέρχονται στους θύλακες με εναλλακτικούς τρόπους (κολυμπώντας από χωριά του
Μαρόκου, κρυμμένοι σε οχήματα με κρύπτες, χρησιμοποιώντας μαροκινά διαβατήρια,
κ.ά.), οι αφίξεις παράνομων μεταναστών στους δύο θύλακες έχουν μειωθεί
δραματικά τα τελευταία χρόνια. Μπορεί να συναχθεί πως η οχυρωματική πολιτική
έχει αποτρέψει μετανάστες και διακινητές, οι οποίοι όμως ουσιαστικά
υποχρεώθηκαν να βρουν νέες διαδρομές, όπως τα Κανάρια νησιά, τα νησιά του
Αιγαίου, τον Έβρο...
Είναι πιθανόν λυπηρό να παραδεχόμαστε ότι οι φράχτες
κατήργησαν τη Θέουτα και τη Μελίγια ως κύριες μεταναστευτικές οδούς. Μέχρι
στιγμής...
Βέβαια, η πολιτική αυτή είχε θύματα. Από το 2002, 24
άνθρωποι σκοτώθηκαν κυρίως εξαιτίας του συρματοπλέγματος. Η πιο αιματηρή
περίοδος ήταν το φθινόπωρο του 2005: μεταξύ του Σεπτεμβρίου και του Οκτωβρίου
2005, χιλιάδες μετανάστες επιτέθηκαν στους φράχτες, κάποιες εκατοντάδες πέρασαν
στους θύλακες και 14 πέθαναν, από τους οποίους τουλάχιστον οι 6 έπεσαν νεκροί
από τα πυρά των μαροκινών δυνάμεων ασφαλείας. Ο τελευταίος νεκρός ήταν ένας
Σενεγαλέζος που σκοτώθηκε στην Θέουτα τον Μάρτιο του 2009. Προφανώς, το
σφράγισμα των θυλάκων έχει αναγκάσει τους μετανάστες να βρουν νέες πιο
επικίνδυνες διαδρομές.
* Ποιος ήταν ο αντίκτυπος των φρακτών αυτών
στις κοινωνίες της Μελίγια και της Θέουτα; Θεωρείται πως τοποθετώντας φράχτες
γύρω από την Ευρώπη ενισχύουμε την έννοια της “Ευρώπης-Φρούριο”;
Θα έλεγα πως η κύρια επίπτωση για τους θύλακες είναι το
ότι δυσφημίστηκαν διεθνώς λόγω των φραχτών. Είναι κρίμα, διότι είναι όμορφες
μεσογειακές παραθαλάσσιες πόλεις... Ωστόσο, διεθνώς είναι διάσημες όχι για την
ομορφιά τους αλλά για το ότι αποτελούν ευρωπαϊκά φρούρια περικυκλωμένα από
γιγάντιους φράχτες με συρματόπλεγμα. Κατά τους κατοίκους των γειτονικών
μαροκινών επαρχιών, οι φράχτες έχουν ένα διαιρετικό χαρακτήρα και καθιστούν
τους ισπανικούς θύλακες αφιλόξενους και απομονωμένους.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν τάσεις όπως η συνθήκη
Schengen, οι αποστολές της Frontex, η περίφραξη της Θέουτα και της Μελίγια, η
μελλοντική περίφραξη των ελληνοτουρκικών συνόρων, οι οποίες καταδεικνύουν ότι η
«Ευρώπη - Φρούριο» είναι κάτι περισσότερο από μια απλή μεταφορά.
Ο ρόλος γειτονικών κρατών όπως το Μαρόκο (στην περίπτωση
της Θέουτα και της Μελίγια) ή η Τουρκία (στην περίπτωση της Ελλάδας) είναι
κρίσιμος. Όλα τα μέτρα ενάντια στην παράνομη μετανάστευση θα είναι
αναποτελεσματικά αν οι χώρες διέλευσης δεν συνεργάζονται ενεργά. Χωρίς τη
συνεργασία αυτή, οι φράχτες (όσο ψηλοί κι αν είναι) είναι άχρηστοι. Συνεπώς,
πριν χτίσει οποιονδήποτε φράχτη, η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να εξασφαλίσει
το ότι οι Τούρκοι ομόλογοί της θα ήταν πρόθυμοι να της βοηθήσουν. Δυστυχώς, η
συνεργασία χωρών διέλευσης κοστίζει και το κόστος δεν είναι μόνο οικονομικό,
αλλά υποσκάπτεται η δέσμευση της Ελλάδας να τηρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ζώτου Έλλη
Ημερομηνία δημοσίευσης: 09/01/2011
